Edycje arcydzieł literatury polskiej

Bogumił Pacak-Gamalski

Doceniając zmiany, ich zasięg i moc ostatnich wydarzeń politycznych w Polsce spodziewać się mogę nowych zapotrzebowań na nowe opracowania całej historii Polski. Przywrócenia jej pełnego blasku w Panteonie kultury turańskiej.

Postanowiłem wyjść na przeciw (ale nie contra) tym oczekiwaniom i pierwsze kroki opisania na nowo arcydzieł literatury polskiej poczyniłem. Nauczyłem się też szybko nowego języka badań i nowego sposobu ich opisywania. A nósz-ogórek nofym włacom nie umknie to ich uface i mnie do jakiego Kolegjum Nopilitów zaproszom. Mosze sie kultura w Polsce nawróci, bo hasło jest chyba wyraźne: nawrocki za dnia i co nocki.

Cyprian Kamil Norwid, dodany po cichu i w tyle pysznego korowodu słowacko-mickiewiczowskiego, Wieszcz Narodu. Przez niektórych uważny wręcz za jego sumienie.

Chcąc nie chcąc zacząć edycje trzeba od samego jądra tejże twórczości. Bo tam miał się kryć żywy diament nadziei, tenże kaganek ze światełkiem kąpcącego knota ledwie mroki oświetlającego tą diamentową karbidówką. Powiadają wszak, że tonący brzytwy się chwyta.To się chwytali. I nieźle sobie łapki poharatali tą brzytwą. Ale krew nigdy dla braci narodowej nie była droga. Specjalnie, jeśli była to krew znajomych, sąsiadów: tak, wy dosiadajcie konia, rychtujcie dubeltówki a my wam będziem z okien i balkonów wiwatować, krzyczeć hurrrra! Słowem; dodawać ducha, tegoż spiritusa. Spiritusa nam nie zabraknie, a gdyby, to będziem pędzić więcej by starczyło. Spiritus movens, brać szlachecka na elekcjach wołała, a współcześnie brać dziadowska hasło podjęła: spiritus z nami, my ze spiritusem to se nawrócim do wiary ojców. Taki dzień nawrocka. Dekada może nawet, może i wiek. Wiek brunatny, bo do złotego kolorem podobny.

          Takoż poły kaftana byłem był zarzucił, nad kajetem zasiadł i zaczął od edycji tekstu Cypriana. Od onego diamentu poczynając, rzecz jasna. Od samego tytułu.

Rok był 1856, w Paryżu naturalnie, mógłby być 2025 w Warszawie albo w Nieszawie, bo miejsce nie aż tak ważne, co myśl przewodnia.

W tytule już błąd wyraźny, walący po oczach pięściami. Nie tam jakieś muśnięcia zniewieściałym paluszkiem, nie! Piąchą raz z prawa, raz z lewa, jak trzeba. Nie abym odmawiał Cyprianowi geniuszu poetyckiego. Zwyczajnie podejrzewam iż pisząc pomagał sobie butelczyną tanego wina francuskiego. Powiedzmy takiego alpażą de’la patik, popularnego w salonach opłakiwanej ojczyzny. I oślepiony wizją poetycką zapomniał się i butelczynę całą opędzlował do cna, do dna. Popatrzmy na składnię, czy estetycznie, bo wszak pro arte (choć niewiele to warte), lecz czy logiczne? Winno być przecież oczywiście „Popiół i Zamęt”. Gdy poruszysz popiół, to właśnie zamęt się robi, kurz i nic tam błyszczeć w tym tumanie nie może. Prosto ci tłumaczę tumanie, być przejrzyście widział. Nie, nie obrażam czytelnika, pomagam jedynie udowadniając, że nie trzeba być profesorem literatury polskiej, by ja jasno rozumieć. Pisał wieszcz bardziej znany, że ‘pod strzechy’ miała iść, czyli do tumanów, do mas.

ad rem jednak: więc w tumanie kurzu nic nie błyszczy, to lawina, i prawa fizyki decydują. Idźmy dalej z edycją: usunąć trzeba zbędne dłużyzny, jak ‘naród polski jest jak lawa, z wierzchu brudna i plugawa’. Banalny truizm alegoryczny. Wiadomo, że lawa płynąc niesie w sobie wszystkie elementy napotkane po drodze; krzaki, połamane gałęzie, kamienie. Wszystko, co na powierzchni, cały ten brud. Mowy nie ma by lawa mogła dotrzeć setki metrów w głąb skał, gdzie ewentualnie żyłki brylantów znajdzie. Tak więc użyty przez Cypriana (teraz już kompletnie zalanego w belę) zwrot ‘z wierzchu’ jest bez sensu, jest absurdalny (a wiemy już z badań literatury, że romantyzm był na długo przed prądem literatury absurdu) i poprawnie te wersy brzmieć winny: ‘Naród polski jest jak lawa. Gęsta, brudna i plugawa.’

Dopiero w takiej formie Czytelnik ma tą wizje poetycka jasną, widoczną, znajomą. Może się utożsamiać z wielką poezją.

Wstęp, inwokacja jest rzeczą w utworze bardzo ważną. Mówi o czym jest rzecz cała. Po edycji tego wstępu, dalej edytować nie będę. Zresztą wiemy, (bo losy poetów, jako Polacy znamy dobrze), że Norwid był bidny, jako mysz kościelna i za edycje nie mógłby mi i tak zapłacić. A dlaczego mam tak na krzywy ryj? Nie będę i już. Czy się nawrócę? Eee, chyba nie, legnę se w wyrku i nakryję się kocem.

To tyle by było z komentarzy politycznych w świetle badań literackich.