Category: Literatura

ne me quitte pas …

ne me quitte pas …

Bogumił Pacak-Gamalski

 Ne me quitte pas,  ne me quitte pas śpiewa Simon[i]. Stara piosenka Brela otwiera świeże rany, otwiera wielkie, okrągłe oczy smutku. Nie odchodź … . Te dni okrutne, gdy odszedłeś. Jakże samolubnie ty sam, beze mnie. Dlaczego? Przecież mogłem być czulszy, słodszy, wierniejszy. Powinieneś, mimo tych wszystkich moich braków i ułomności, docenić naszą wspólną miłość, naszą a nie tylko Twoją lub moją i zabrać mnie w tą inną, nową drogę.

Tutaj, teraz bez Ciebie? Myślałem, że tu, w naszym najdłuższym pobycie i najsłodszym domu w Vancouverze znajdę smutno-sentymentalny uśmiech, odpoczynek, czas na refleksję. Początkowo nawet wydawało mi się, że tak jest. Nawet ciepło było i serdecznie na wycieczkach wspólnych z serdecznym przyjacielem. Rozmowy o życiu, o muzyce, troska o jego młodość by znalazł to, co w życiu najważniejsze, co mu nadaje sens najgłębszy. Miłość romantyczną.

Ale jestem już tylko skorupą i echem słów dawno wypowiedzianych, historii dawno przeżytych i ścieżek, gdzie trawa zarosła moje ślady. Tak, jak ślady nagich stóp moje i tego przyjaciela na piasku plaży, gdzie chodziliśmy. Zabrała je fala przypływu.

A rady? Rady dawane tym, co żyją mogą męczyć i nudzić po jakimś czasie. Nudzić adresatów. Wszak oni żyją teraz i tu, a ja mówię głosem z przeszłości.

Laisse-moi devenir

L’ombre de ton ombre

L’ombre de ta main

L’ombre de ton chie [ii]

ne me quitte pas

nie opuszczaj mnie

nie teraz jeszcze

miłość ciągle trwa

nie zostawiaj mnie

w tych lasach zieleni

szmaragdowym morzu

gdy kwitnie nasze życie

nie będę szlochać więcej

ni przeklinać dni i nocy

świeże kwiaty przyniosę

kochać będę miękcej

co jesień nam da

przyjmiemy jak dar

minut kilka jeszcze

ne me quitte pas

(B. Pacak-Gamalski, 03.05.25, New Westminster)

Mówiłeś do mnie, że ja jestem Twoim domem. Kłamałeś? To, dlaczego wyszedłeś i dom opuściłeś? Cóż dom zresztą? Deski tylko i meble. Nawet książki moje cóż? Są we mnie i tak, nowych stron już nikt nie dopisze. Obrazy? Tych kształt, odcienie i barwy też na pamięć znam. Więc, gdzie poszedłeś lekko by się razem szło, bez ciężarów, bez bagaży.

Podaj mi rękę, niech będzie jak most przez zatokę, ja po nim przejdę na Twój brzeg. Ta rzeka pod oknem moim teraz, rzeka, za którą jest nasz stary dom, jest tak szeroka, jak ta zatoka dzieląca Halifax od Dartmouth. Chcę na ten drugi brzeg do Ciebie przejść. Mówisz, tłumaczysz smutno, że tam jest pusto i nie ma nic. Nie prawda. Tam jest nasza miłość. Podaj mi dłoń i pomóż przejść na tamten brzeg i pusto nigdy już nie będzie nam. Zbudujemy tam wiszące Ogrody Semiramidy, gdzie ptaki będą śpiewać o miłości. I już nigdy nie będę sam.

Kamienne forty budowałem na dzikiej plaży nad Atlantykiem – nieme pomniki naszej miłości w Lower East Chezzetcook. Miesiącami toczyłem głazy, kamienie i kłody przez fale naniesione. Czy sztormy przetrwały? Nie wiem. Ale miłość nie może być samotna. Miłość musi mieć partnera. Więc wróć, podaj mi ramię i pozwól na Twój brzeg tutaj przejść. Ne me quitte pas.

[i] Ne Me Quitte Pas (Audio) – YouTube Music

[ii] frag. ostatniej zwrotki piosenki we francuskim oryginale

Dwa Domy

Bogumił Pacak-Gamalski

30 kwietnia, w New Westminster. Jestem za barem. Sam, ale z kufelkiem piwa ale. Dawno sam nie zaprosiłem siebie na piwko. Jedno wystarczy – i tak mam niezłe zawroty głowy po wypadku i bez pomocy piwa.  To jedno wszak smakuje wybornie, a bar praktycznie po drugiej strony ulicy. Wieczór ciepły, bywalcy chyba starsi ode mnie ode mnie próbują swoich sił przed mikrofonem. Z rezultatem podobnym do opery sprzed kilku dni: jedni świetni w country songs, drudzy głosu może nie stracili, ale muzykalność zdecydowanie, a jako że muzykalność trudno stracić, to pewnie nigdy jej jednak nie mieli. Co jest zupełnie OK – można muzykę lubić bez zdolności muzykalnych.

Ktoś gra bardzo ładnie na harmonijce, a to instrument wdzięczny, choć bardzo rzadko spotykany na koncertach muzyki poważnej. Letni wieczór w popularnym barze. Bywałem tu kilkanaście lat temu, bywam i teraz. Miło być na swoich kątach.

Rekuperacja powypadkowa nie idzie ani do przodu ani do tyłu. System zdrowotny przestał działać lub działa na zasadzie łutu szczęścia i przypadku. Trochę lepiej dla tych, którzy mają własnego lekarza domowego. Ja nie mam. Zabawne jest, że kilka tygodni temu dostałem pismo z Nowej Szkocji, że jestem teraz stałym pacjentem doktora X … rok po przeprowadzce z Nowej Szkocji nad brzeg drugiego oceanu, z drugiego końca kontynentu. Może jak wjadę do Polski za rok-dwa, to dostane pismo, że mam stałego lekarza w Vancouverze. Wizyty będą darmowe, ale dojazdy koszmarnie drogie, LOL.

          Ale mimo wszystko to autentycznie piękny kraj. Kocham jego oszałamiającą naturę i jego etnicznych wachlarz z całego globu. Spacery ulicą są spacerami, jak w galerii kolorów, odcieni, akcentów. I mimo zadrażnień, ta mozaika pracuje, funkcjonuje zgodnie i pogodnie.

W zasadzie mógłbym bez problemu mieszkać w jakimkolwiek kraju, gdzie panuje demokracja (to warunek sine qua non), ale Domy mam tylko dwa: Kanadę i Polskę. Przyznaje, że bardzo różne, ale to już efekty historii. Oba są piękne na swój specyficzny sposób.

Często wszak zapominamy jak bardzo Polska i Kanada są inne niż były w swoich dawnych wcieleniach. Historia – dłuższa o setki lat w przypadku Polski – bardzo ich oryginalny kształt demograficzny zmieniła. Jeszcze ciekawszy jest fakt, że w kompletnie odwrotnych kierunkach.

To Kanada w początkowym kształcie etniczno-językowym była prawie jednorodna: anglo-szkockim w jednej połowie i francuskim w drugiej. De iure oficjalnie tak zostało do dziś, co potwierdza zapis konstytucyjny – de facto jest to jednak bardzo ciekawa językowa wieża Babel.

Rzeczypospolita od późnych Piastów była przynajmniej trójjęzyczna. Dziś (naturalnie generalizuję, bo jest kwestia Kaszubów i Ślązaków ale i te mniejszości językowe na co dzień dość powszechnie używają języka polskiego)  jest zdecydowanie językowo jednolita. Co raz trudniej spotkać nawet tak miłe dla ucha dźwięczne akcenty i gwary regionalne.

Gdzie jesteś Itako?

Jaki masz kształt portu

i skały przybrzeżnej?

Wskaż kurs moim ptakom.

Znużony jestem już

cudami światów, hen.

Gwiazdami nad żaglem

i hukiem morskich burz.

Żagiel chcę swój zwinąć

i rzucić kotwicę.

Iona Island by the airport, sea and the Watchman of the Black Order

Iona Island by the airport, sea and the Watchman of the Black Order

Bogumil Pacak-Gamalski

I used to see it from the other shore, from the hidden and secretive trails at the bottom of Marine Drive or from the top, from the air, when flying anywhere from Vancouver Airport. I am not even sure if I truly went there physically for a walk. If I did it was really many, many years ago, maybe in 1990ties? Because everywhere you look from Iona jetty you see familiar and dear shapes of shoreline and sea – it feels that you were. But did you?

At least last Tuesday was memorable and I will remember this time. Sun was gorgeous, sand soft, almost muddy, the shapes of fallen white huge trees, their trunks and strange crowns of roots brought by an ocean from forests far away, the piercing sunrays from blue skies – all created eerie atmosphere of Cocteau theater stage or Hasior’s artistic installations.

Younger friend bringing the whiff of youthful air and contemporary world and a Black Watchman of yesteryear. Of an ancient Black Order.

Theatrical? But of course! It truly was a massive stage, with huge steel pterodactyls flying from the airport right there above our heads.

Links:

https://en.wikipedia.org/wiki/Jean_Cocteau

https://culture.pl/en/artist/wladyslaw-hasior

Krople słów

Krople słów

Bogumił Pacak-Gamalski

Perhaps two words in English first: I just noticed myself that my post recently are all (or predominantly) in Polish. Have no idea why. Usually I use Polish when the subject matter is specifically about Poland or Polish people. The truth is I really don’t make a conscious choice about the language I’m using – when I think about it in Polish – I write in Polish; when I think about the subject in English, I write in English. So I have I become more Polish than Canadian suddenly, LOL? I don’t think it is possible. Maybe because of my recent accident I have become by necessity bound to the space of my apartment and most things in it are ‘Polish’: books on shelfs, paintings and photographs on the wall? For some reasons I was also listening to old Polish pop music from the (sic!). Does it mean that when I will go to Poland most of my sentimental stuff of walls and shelfs will be Canadian-English? Perhaps. After all- Canadian English was my language for a big majority of my life, entire adulthood.

But, be it what it is – next post is in Polish, too. For no other reasons but the fact that I thought of it in … Polish, LOL.

Gdy wstajesz tuż przed świtem, świat ledwie budzący się z tobą jest inny. Mów językiem poezji, zapomina o potocznym języku świata praktycznego. Wychodzisz na balkon i gapisz się w ten półsenny budzący się świat. Moment krótki to trwa tylko, ale w tym momencie gadasz, jak ten półsenny wróżbita jakieś wiersze pozbawione formy lub tą formę odrzuciwszy kompletnie. No, bo w takim świecie akcenty, sylaby, podział wersyfikacyjny – jest kompletnie bezużyteczny, nie pasuje w tym świecie półsennym. Świecie przed pierwszą ranną kawą.

Przedświt

Słowa, słowa, słowa;

zdania, jak pytania

kryją się za oknem

w mokrej deszczu mgle.

A ja jeszcze, jeszcze, jeszcze

szukam odpowiedzi na nie.

Znależć chcę te zdanie,

co odpowie na pytanie,

którego nie znam ciągle.

Tylko deszcze, tylko mgły.

słowa, jak ptaki wirujące

w tunelach strumieni kropli

wody, kropli słów niepewnych

świata, siebie wystraszonych.

A ja jeszcze, jeszcze, jeszcze

stoję w oknie mokrym

za firanką mgły, zapłakaną

szybą słów szukających domu.

Słowa bezdomne,

domy milczące,

deszcze zapłakane.

A ja jestem jeszcze

w drodze na łąki,

brzegiem biegu rzek

i ścieżkami strumieni.

Jeszcze tańczę wokół dębu,

jak kapłan Peruna,

jak wróżbita z Wolina

w świątyni Światowida.

Jestem jeszcze.

Jeszcze, jeszcze.

/B. Pacak-Gamalski, 26.04.25/

Swing

Swing

Bogumił Pacak-Gamalski

Słucham urywanej rozmowy siedzącego obok mojego stolika (stąd ‘urywanej’ a nie całą, bo słyszę mimo woli, ale nie podsłuchuję, LOL) młodego poety i dramaturga o swojej twórczości.

Mała dziupelka kawiarni o filuternej nazwie „Mood Swing”[i]. Czasami wolę by nazywała się po prostu „Swing”. Przyjść i zwyczajnie tańczyć. Ot, taki swing poety, który już dawno przestał być młody. Dziś tańczyłbym z laską, jak kiedyś Sempoliński w Warszawie (ci co mają około setki lat pamiętają Mistrza Sempolińskiego!) i nic by mi to nie przeszkadzało – tańczyłem z laseczką, kiedy nie musiałem, to bym i zatańczył teraz, kiedy muszę.

Wracajmy do tego młodego poety ze stolika obok i  jego wywodów; mówi, że chce mieć wieczór poetycki tu, a dodatek muzyki by to wzbogacił. Dodaje: i może nawet sparkles?

Ach! Już to widzę sam jego oczami: oczarowany tłum kołysze się, jak na wielkim koncercie, a w podniesionych ramionach, jak rozedrgana fala światła, błyszczą sparkles! No, ale rzeczywistość dmucha w tą wizję-bańkę i bańka pęka bezgłośnie.  

Tutaj, w tej dziupelce-kawiarence muzyka raczej tylko w formie dyskietki CD, może jedynie gitarzysta? No, niechby ze skrzypkiem lub wiolonczelistą, lub kontrabas z violą właśnie. Tak, kontrabas koniecznie i żaden alt. A już absolutnie verbotten kontralt. Chyba, że sam Cherubin: młodziutki, niewinny i nagi, ale ze skrzydełkami. Koniecznie te skrzydełka by nimi jakoś tą nagość zakryć, bo nagość to pełna szczerość, a szczerość tak przecież utrudnia poezję. Wyobraźcie sobie nagi sonet! Nonsens.

Młody poeta prowadzi dyskurs z młodą, bardzo rozmowną dziewczyną.  Z tej rozmowy mogę się domyśleć, że jest kimś w rodzaju agenta, impresario, organizatorki eventów. Pewnie dlatego mówi tak dużo. Stara się prędkimi nożyczkami słów ukrócić długie falbany wyobraźni młodego poety i jego oczekiwań. Chyba zbytecznie, zaprawdę – życie zrobi to o wiele skuteczniej.

Nagle on, widocznie zniechęcony jej kubkiem zimnej wody, zmienia temat i mówi, że jest zafascynowany serialem „Twin Peaks”[ii].  Jestem autentycznie zamurowany! To był serial sprzed wielu laty. Jego najlepszy opis to : dziwny. Oglądałem, bo mój John pasjami uwielbiał. Jeśli odcinka nie mógł obejrzeć ze względu na prace, koniecznie ustawiał VCR i nagrywał na taśmie (dla młodszych o parędziesiąt lat – VCR to po prostu urządzenie do nagrywania taśm video-dżwiękowych). A ten młody poeta nie mógłby wówczas być starszy niż 5-10 lat, myślę sobie. Więc pytam. Okazuje się, że znalazł na jakimś systemie on-line. Ponoć znowu bardzo popularne. Przyznaję, że zabrakło mi trochę czasu wówczas, by to szczerze polubić i zrozumieć na tyle na ile tą fabułę można zrozumieć, LOL.

               Widać nie byłem tak dobrym poetą, jak ten młody ze stolika obok…  A mój John? Przecież on poetą nie był w ogóle.  Tak, ale John był za to mądrym chłopakiem. Czego nie można powiedzieć o wszystkich poetach, najwyraźniej…

[i] Moodswing Coffee + Bar

[ii] Twin Peaks (TV Series 1990–1991) – IMDb

Central Park w Burnaby

Central Park w Burnaby

Bogumił Pacak-Gamalski

Urokliwe miejsce. Rozległa, z szerokimi alejkami, wąskimi ścieżkami w ramionach dwóch ruchliwych arterii ( Boundary i Kingsway), przestrzeń szerokiego oddechu, ucieczki. Odpowiednik słynnego Stanley Parku w Vancouverze u brzegów Pacyfiku. Sosny i tuje równie potężne, jak w Stanley. I masa kwitnących krzewów czarnych i czerwonych jeżyn (salmon berries), które czepiają się nogawek i rękawów, gdy wejdziesz w zarośla. Zdarza się ponoć i niedźwiedź, ale nigdy takiego tu nie spotkałem choć ostrzegające tablice były i wtedy i teraz widziałem.

Więc pojechałem wystukiwać laską echa starych spacerów…

Central Park

P-A Renoire

Pozostałeś ten sam, niezmieniony.

To ja się postrzałem, zwolniłem bieg,

nie ty Parku cudowny, stary, młody,

z legendą, wysokimi drzewami otoczony.

Nocą parną od spotkań pasji,

za dnia, jak w Lasku Bulońskim

na polankach zielonych z Renoira,

karminowe wino pragnienia gasi.

Młody mężczyzna przechodzi obok,

uśmiecha się oczami, wargami,

tańczącymi, jak gałęzie wierzb biodrami.

Bezgłośne szepty, spojrzenia, mowa bez słów –

Zmrok za chwilę cicho nadejdzie,

pochylą się, jak szyja Ledy, zielone gałęzie …    

                                                                                                                                                                                                                                                

Róża Wiatrów – The Compass Rose

Róża Wiatrów – The Compass Rose

Bogumił Pacak-Gamalski

Since I moved back home to Vancouver a flurry of meetings, talks and just walks trough that amazingly beautiful city took me away from my grief and my feelings of end of times. My times, of course.

But very recent accident made me hardly movable and confined to home and limited short walks in the vicinity. In the wee hour between sleep and being awake talks with those, who are gone: John, my parents, friends … And than, just a few seconds later, when you are fully returned to reality – the painful knowledge that they are just ghosts, workings of different parts of your brain. That ‘return to reality’ hurts. It is just like for brief moment you have to re-live it all again.

But it is a good reminder. You are always alone with your grief. New connections do not replace broken ones.

In the ancient times there was a concept of Compass Rose – a drawing representing major winds. In the Old Testament the winds refer to land of Elam habituated by people of the brother of Jacob. In ancient Greece that concept was known and used as an aid to safe sailings and returns in navigation and was described from Homer and later historians.

My Rose of Winds, my Compass takes me back to my shores of pain and Loss.

Róża Wiatrów, antyczna od czasów Homera i biblijnego proroka kraina Elamu, do którego wypędzeni z niej zawsze znajdą drogę powrotną.

Tak i ja znajduję po wczesnym zagubieniu, zauroczeniu, zachwycie moim ukochanym Vancouverem. Naszym ukochanym gniazdem miłości i szczęścia. Moim i Johna. Ale Johna nie ma już. Jestem ja i moja Strata, mój Ból. Niedawny wypadek bardzo ograniczył moją mobilność do powierzchni mojego mieszkania i najbliższego sąsiedztwa. Obudziło mnie to też z naiwnego snu nowych przyjaźni, odnowionych koleżeństw i związków. Spotykałem w ostatnich ‘szarych godzinkach’, kiedy już nie spisz a jeszcze nie jesteś przebudzony, twarze wszystkich tych, którzy z mego życia odeszli na stałe. I w tych momentach, sekundach tej realizacji – przeżywałem ten ból na nowo. To było bardzo trudne. I może potrzebne. By zrozumieć, że mój czas się kończy, a nie zaczyna. Że nowe znajomości, może nawet przyjaźnie nie są zastępstwem tych, które odeszły na zawsze. Czas wracać do Elamu.

Gérard Dicks Pellerin

Old tree

I’m watching the dark grey waters

of mighty Fraser River on the approaches

 in its muddy delta to North Pacific.

Noon hour, sunny and warm, circles

silvery, light filled stories on its moving

surface like on a back of huge, arched

spines of ancient fish, that remembers

ancient times before the end of times.

Light green leaves of trees lining the shores

dance in the breeze of the spring air.

They hum: we are back, we are back

from a long sleep of the winter.

We are re-born again, and not stopping

the humming, they ask me: are you?

But my green in no longer of light hue;

my roots got stuck in the autumn,

my branches are heavy of thought

and of past springs, summers and winters.

I mourn the birds that used to build nest

on my arms, sing songs of love.

One season they did not came back

and I have not seen them ever again.

I missed them, sighs the old tree.

I sigh, too.

Where are they gone, the birds of my spring?

The time comes when old trees are like old people,

alone in their solitude.

One day, they know, the mighty river will float

the fallen trunks to the edge of time,

to the ocean of primordial waters.

(B. Pacak-Gamalski, 13.04.25, New Westminster)

Róża Wiatrów

Oto jestem sam,

jak wyspa otoczona

Wszechświatem

obcych gwiazd

i konstelacji,

Galaktyk

uczuć, miłości

i tęsknoty

Róży Czterech Wiatrów.

Moje Elam,

mój dom obiecany

tęsknotą Róży,

rozebrano na cegły,

skruszone czasem

wygnań i powrotów

drewniane bele

libańskich cedrów.

Oto jestem sam.

Z twarzami umarłych

w przegrodach głębokich

podróżnych torb,

stukam laską

w kamienne posadzki

peronów historii.

Słucham pieśni płaczek

nad trumnami kochanków.

(B. Pacak-Gamalski, 13.o4.25, New Westminster)

Można. I warto, choć nie zawsze łatwo.

Można. I warto, choć nie zawsze łatwo.

Bogumił Pacak-Gamalski

05.04,2025

               Siedzę w kawiarni, drugie drzwi od drzwi do mojego budynku. Siedzę przy dużym oknie i obserwuję ruchliwą ulicę. Jest bardzo ciepło, wiosennie. Leniwe, sobotnie popołudnie. Czuje się, jak gdzieś w Rzymie. Stara ruchliwa ulica dużych kamienic. Przechadzający się mężczyźni i kobiety ubrani elegancko, a’la mode. Jem lokalnie robione lody tiramisu. Aby wypełnić posłanie włoskiego dolce vita lody przekąszam pysznym … malinowym sernikiem z greckiego jogurtu. Istna rozpusta. Ale rozpusta bardzo mi potrzebna po ciężkim wypadku kilka dni temu. Zresztą może to nie Rzym, a Monte Carlo?

I te cudowne wszystkie rasy: od perskich po indyjskie, od europejskich po afrykańskie. Rozkosz i rozpusta wizualna.

Z małego głośnika dobiega mnie śpiew Chevaliera (kto dziś puszcza w kawiarni Chevaliera, kto go nawet pamięta z młodych ?!); potem jakieś melodie samby z Ipanemy brazylijskiej. Mówię wam – rozkosz. Ileż bym dał usłyszeć teraz cudowną Palomę Negrę z kubańskim rytmem, i naturalnie gdzieś obok musi być Sachmo przekonywujący przechodzących mimo spacerowiczów, że świat jest piękny. Dekadencja? A niechże!

Gibkie biodra młodych dziewczyn chłopców obiecują owoce romansu; eleganckie toalety dojrzałych kobiet – flirtu. Ach, flirt! Zamierająca sztuka niuansu. Tego może tak, a może nie.

A starsi? Coż, starsi są coraz starsi i zdający sobie doskonale sprawę z tego prawa czasu, lepiej niż ktokolwiek inny. Więc cenią bardziej niż inni dzisiejszy zmierzch i spacer bulwarem. Zmierzch bogów? Zmierzch bogów trwa nieustannie. Od tego dnia, gdy człowiek bogów wymyślił. Zmierzch człowieka trwa dużo krócej. Może dzień, może dwa?

07.04. 2025

Dwa dni później  przy tym samym stoliku, w tej samej kawiarni. Dzień powszedni, wczesne popołudnie, od rana siąpi deszcz jeszcze nie letni, nie ciepły.

W kawiarence pusto, prócz mnie, pani gdzieś w moim wieku, może nieco starsza i pan w ciemnym garniturze, jak urzędnik, około pięćdziesięciu lat.

Znikła erotyka spacerów za oknem. Samotne postacie przemykają szybko w kurtkach od deszczu, pod parasolami. Dzieci grupkami wracają ze szkoły. Dzieci-podlotki uśmiechnięte, z beztroską na twarzy. Widać, że czują się bezpieczne. Ich odzież, barwy i odcienie skóry, kształt nosów, oczu wskazuje na pochodzenie z odległych lądów. Z ziemi, gdzie często miast deszczu z nieba spadają bomby, nadlatują z sykiem węża pociski, ktoś strzela zza węgła. Tam musiały przemykać chyłkiem. Tu nawet o tym nie myślą, Ida swobodnie, śmieją się głośno.

Jakże to cieszy. To w takich chwilach mam wielką radość, że Kanada jest ich domem tak samo, jak moim.

Myślę o dzieciach w Palestynie, o dzieciach w Ukrainie. I zaraz widzę słynne motto z „Medalionów” Nałkowskiej: ludzie ludziom zgotowali ten los. Nic więcej powiedzieć nie można. W sercu zapada  martwa cisza.

A jednak świat przetrwał. Żyjemy. Spacerujemy trotuarami, łąkami, nad stawami i nad rzekami. Żyjemy.

Z tych samych głośników za plecami dziś płyną jakieś tęskne pieśni charakterystycznego języka, gdzieś z Anatolii, z Persji. Nie rozumiem słów, ale słyszę sercem ich głęboką tęsknotę. Gdzieś pod Konstantynopolem furkocą w prędkim wirującym tańcu spódnice uniesionych religijną ekstazą Derwiszów.

Czas wracać do mieszkania. Starsza pani wstaje od stolika, odsuwa ściśnięte pod oknem stoliki by ułatwić mi wyjście z moim metalowym chodzikiem, lekceważąc moje opory podchodzi do drzwi i otwiera je szeroko dla mnie. Już nie protestuję, uśmiecham się szeroko i dziękuję za jej uprzejmość. Życzymy sobie dobrego dnia.

Potem odwiedza mnie serdeczny przyjaciel i przynosi torby pełne owoców, napoje. Jemy wspólny obiad. Ludzie potrafią też gotować nam dobry los. Ciągle. I dlatego, mimo wszystko, można i warto żyć.

Muzyka i Miłość – nasiona boskości

Muzyka i Miłość – nasiona boskości

Bogumił Pacak-Gamalski

Więc straciłem przez ten nieszczęsny wypadek kilka dni temu możliwość bycia na tak oczekiwanym koncercie w Bell Art Centre w Surrey. Bilet dawno już kupiony i kolejne (ileż to już razy?) spotkanie z Chopinem i jego Drugim Koncertem Fortepianowym z Orkiestrą. De facto pierwszym, tyle że numery opusów pomieszane przez różnice dat publikacji. To zresztą nie istotne. Kocham ten Koncert tak strasznie związany z ukochanym Chopina, miłością jego całego prawie życia. Tytus Woyciechowski – monumentalna postać w biografii, ale i twórczości Fryderyka.

Sztuka bez miłości, zwłaszcza miłości tragicznej, istnieć nie może. O, wariacje różne, ronda i fugi można pisać intelektem. Koncerty, ballady – domagają się duszy i serca. Naturalnie talentu i znajomości tej sztuki bezwzględnie. Fryderyk wszystkie te elementy miał, więc – voila!

Potem w domu, liżąc rany (nie dosłownie, brrr) słuchałem z mojej kolekcji kilku lubianych kompozytorów i wykonawców.

Dużą przyjemność sprawiły mi nagrania Praskiej Orkiestry Symfonicznej dzieł Szostakowicza[i]. Co prawda nie ma tam jego najsłynniejszej kompozycji, monumentalnej Symfonii z czasów obrony Leningradu w wojnie sowiecko-niemieckiej[ii] , ale jest to dość dobry przegląd całości kompozycji Szostakowicza. Zaskoczyło mnie bardzo, nie pamiętane z wcześniejszych czasów, allegro z Symfonii nr 9 – zupełnie jakbym słuchał fragmentów muzyki Gershwina z ‘Amerykanina w Paryżu’!  Zdumiewające powinowactwo. Nie będę tematu rozwijać, bo musiałbym jakiś badania tematu porobić, a … nie bardzo mi się teraz chce.  Marnie sobie za te teksty płacę, to mam prawo być czasem leniwy, LOL.

               Jak już słuchać muzyki z nagrań zacząłem, to i kontynuowałem te zajęcie nieco dłużej. Jest urocza, piękna płytka CD z nagrań wspaniałego koncertu na żywo zorganizowanego przez Luciano Pavarottiego w amfiteatrze w Modenie na rzecz pomocy dla dzieci w Bośni[iii] Pamiętam to niesamowite przedstawienie, z Dianą Księżną Walii, która bardzo poparła koncert. Wspaniali wykonawcy ze wszystkich rodzajów muzyki: od opery i pieśni religijnych, po rock, jazz, Negro spirituals. To było niesamowite z tą atmosferą czegoś niepowtarzalnego, ważnego.

I ciarki mnie przechodziły słuchając fragmentów tej muzyki. Zetknięcie z boskością.  Odczułem to wyraźnie w Ave Maria Schuberta w wykonaniu Pavarottiego i Dolores O’Riordan.  Przyznaję, że tą sama boskość znajduję w skomponowanych wiele lat później utworach poświęconych Marii matce Chrystusa przez[iv]Andrzeja Panufnika i jego córki, brytyjskiej kompozytorce Roxanie Panufnik.

Więc ta boskość dotykalna omal w Ave Maria Schuberta i boskość w słynnej arii z ‘Turandota’ Pucciniego – Nessum Dorma. Oba utwory w wykonaniu Pavarattioego (przyznać trzeba, że był genialny) ale ze znacznym współudziałem Meat Loafa, Michaela Boltona, Dolores O’Riordan, Bono i innych. I ta całość właśnie, te różne (jakże bardzo) głosy, skale tych głosów – stworzyły nie kakofonię, a jakąś jedność wielkiego chorału ludzkości do niebios. Zetknięcie z boskością.

Nie wiem czy jest Bóg, w mojej opinii Go nie ma. Ale bez najmniejszej wątpliwości istnieje boska sztuka. Sztuka, która przekracza nasze obszary transcendencji, percepcji, myślenia i widzenia świata racjonalnie..

Muszę koniecznie iść do opery w najbliższym czasie, bo inaczej oszaleję z głodu za piękną arią i historią, która jest tak beznadziejnie przerysowana, że aż groteskowa, a mimo to jest wielka i wspaniała. Tragizm. Tragedia grecka. Te wszystkie losy bohaterów, herosów i heroin Iliady i Odysei są przecież absurdalnie nienormalne. A są jednocześnie prawdziwe. Nie przez realizm, a przez niezbędne rozdmuchanie, wyolbrzymienie uczuć – naszego indywidualnego nasionka boskości i nieśmiertelności.

No bo inaczej, to wszystko naprawdę nie ma sensu.

               Przypomniałem sobie nagle podobne uczucia sprzed wielu laty: wracam samochodem (nie pamiętam już skąd) 108 ulicą do domu w Guildford, w Surrey. Z radia słychać początek arii Vissi ‘darte, Vissi d’Amore w wykonaniu równie boskiej Marii Callas. Widzę oszalałą z bólu Francescę Tosca, jej ukochanego Mario Cavaradossiego, obrzydliwego szefa policji, Scarpio usiłującego uwieść Toscę za cenę zaprzestania tortur Mario. Zwykła, codzienna i normalna historia … jeśli żyjesz w operze, LOL. Ale gdy słuchasz tych najpiękniejszych boskich arii w wykonaniu wielkich artystów sceny operowej – to tak, żyjesz w operze w tym momencie. To dla ciebie autentyczne, prawdziwe, szczere.

Pamiętam jak dziś, że gdy dojechałem samochodem do domu natychmiast zadzwoniłem do serdecznej przyjaciółki, filolożki Marysi Tylman. Wspaniała dziewczyna! (no, dorosła już bardzo wtedy kobieta, ale określenie ‘dziewczyna’ zawsze do niej pasowało najlepiej). Zachwycona moim zachwytem tych arii krzyczy do słuchawki: Boguś! pamiętam te arie doskonale i też je kocham. Gadamy potem z pół godziny, a ona nagle: przecież o takich pięknych sprawach Ne możemy mówić przez telefon. Przyjeżdżaj koniecznie. Nastawiam kawę.

No i pojechałem. Późnym już bardzo wieczorem, z Guildford w Surrey do Vancouveru w okolicach Granville Island, gdzie mieszkała. Coś jak z Żoliborza na Pragę Południe. Porozmawiać o dwóch ariach. Marysia była kobietą w średnim wieku, ja mężczyzną już w średnim wieku też. Nie pracowaliśmy nad żadnym tekstem ani o Tosce, ani operze czy nad czymkolwiek z tym tematem związanym. Po prostu – z pasji do sztuki i piękna. Jak byśmy mieli po szesnaście lat.

Co się stało z tymi ludźmi dziś? Gdzie są? Z którymi warto było noce nieprzespane spędzać i dyskutować, wertować jakieś strony w poszukiwaniu jakiegoś fragmentu tekstu, słuchaniu fragmentów symfonii o drugiej w nocy, przypominać zapomnianego poetę – zwykłe, normalne rzeczy, które budzą w tobie pasje i obiecują ziarno boskości. I nigdy, nigdy więcej nie brukać mysli i ust jakąś wulgarną dyskusją o jakimś malwersancie finansowym, jakimś handlarzem wielkich nieruchomości, ordynarnym mizoginistą i wulgarnym dziwkarzem, który po raz drugi został prezydentem wielkiego mocarstwa.  O tempora, o mores.

Więc co się stało z tą nasza klasą? Kaśka z Piotrkiem są w Kanadzie, bo tam mają perspektywy; Wojtek w Szwecji w porno-clubie …[v]

[i] Nagranie CD wyd. NAXOS”, nr. 8.556684, 1997

[ii] Symfonia Nr 7 C-dur, Op. 60; zwana też po prostu Symfonią Leningradzką

[iii] The Decca Record Co., London; Luciano Pavarotti &Friends, 1995

[iv] A. Panufnik, ‘Pieśń do Marii Panny’ (oratorio) i Roxanny Panufnik ‘Ave Maria’

[v] fragmenty popularnej ballady Jacka Kaczmarskiego „Nasza klasa:”